Sual: Sabıkan mezkur vasıfların tafsilen zikirlerini
-1- kelimesindeki icmalden daha vazıh bir surette sebebi gösteriyor.
Cevap: İcmal, bazan tafsilden daha vazıh olur. Bilhassa matlup, birkaç şeyden mürekkep olduğu zaman, samiin gabaveti veya nisyanı dolayısıyla, o mürekkebin eczasını mezc etmekle sebebi çıkarmak müşkül olur.
Üçüncüsü: "Hidayetin neticesi, semeresi ve hidayetteki lezzet ve nimet nedir?" diye sual eden saile cevaptır. Yani, hidayette saadet-i dareyn vardır. Hidayetin neticesi, nefs-i hidayettir. Hidayetin semeresi, ayn-ı hidayettir. Zira, hidayet haddizatında büyük bir nimettir ve vicdani bir lezzettir ve ruhun cennetidir. Nasıl ki dalalet ruhun cehennemidir; öyle de,
-2- ahiretin felah ve saadetini intaç eder.
İKİNCİ ME’HAZ
:
ile yapılan işaret-i hissiye, birşeyin müteaddit sıfatlarını zikretmek, o şeyin zihinlerde tecessüm etmesine ve akılda hazır ve hayalde mahsus olmasına sebep olduğuna işarettir. Maahaza, sabıkan zikirlerinden bir mahudiyet çıkar. Bu mahudiyet-i zikriye mahudiyet-i hariciyelerine kapı açar. Harici olan mahudiyetlerinden, mümtaz ve müstesna insanlar oldukları tebarüz eder ki, nev-i beşer içinde gözünü açıp bakanların gözlerine en evvel onların parıltıları çarpar.
ÜÇÜNCÜ ME’HAZ
: Uzaklığı ifade eden
onların filcümle yakın oldukları halde uzak gösterilmeleri, ulüvv-ü mertebelerine mecazi bir işaret olduğuna işarettir. Çünkü, uzakta bulunanlara bakıldığı zaman, boyca en uzunları görünür. Maahaza, zamani ve mekani olan bu’d, hakiki kastedilirse, belagate daha uygun olur. Çünkü bütün asırlar Asr-ı Saadet gibi bu ayeti zikrediyorlar. Öyleyse,
ile yapılan işaret, safların evvellerine işarettir. Ve bu itibarla bu’d, hakiki olur, mecazi değildir. Binaenaleyh, onların hakikaten zaman ve mekanca uzak oldukları halde işaret-i hissiye ile gösterilmeleri, azametlerine ve ulüvv-ü mertebelerine işarettir.
DÖRDÜNCÜ ME’HAZ
: Ulviyeti ifade eden
-3- kelimesidir.
Arkadaş! Eşya arasında öyle münasebetler vardır ki, onları ayna gibi yapıyor. Herbirisi, ötekisini gösteriyor. Birisine bakıldığı zaman, ötekisi
1 Onlar.
3 Üzerine.