Tasarruf-u kudretin vüsati, vesâit ve muînleri reddeder
O Kadîr-i Zülcelâl, tasarruf-u kudreti, tevessü-ü tesiri noktasında oluyor şemsimiz zerre-misâl.
Nev-i vâhidde olan tasarruf-u azîmi mesafesi vâsidir. İki zerre beyninde câzibeyi ele al,
Git de, tâ Şemsü’ş-Şümûs ve Kehkeşan beynindeki câzibenin yanında koy. Yükü bir kar tanesi bir melek, şemsi ele almış bir şems-misâl
Meleğin yanına gelir. İğne kadar bir balığı, balina balığı da yan yana bırak. O Kadîr-i Ezelî-i Zülcelâl
Tecellî-i vâsii, asgardan tâ ekbere itkan-ı mükemmeli birden tasavvura al. Câzibe ve nevâmis, vesâil-i pürseyyâl
Gibi örfî emirler, tecellî-i kudrete, tasarruf-u hikmete birer isim olması; odur yalnız meâl.
Başka meâli olmaz. Beraber de bir düşün; bileceksin bizzarure ki, esbâb-ı hakiki vesâit-i zîmisâl,
Muînler, hem şerikler birer emr-i bâtıldır, birer hayal-i muhâl, o kudret nazarında. Hayat vücuda kemâl,
Makamı büyük, mühimdir. Buna binâen derim: Küremiz, âlemimiz neden mutî, musahhar olmasın, hayvan-misâl?
O Sultan-ı Ezelin bu tarz hayvan tuyûru kesretle münteşirdir şu meydan-ı fezâda, muhteşem ve pürcemâl.
Bostan-ı hilkatinde salmış da döndürüyor. Onlardaki nağamât, bunlardaki harekât, tesbihâttır o akvâl,
İbâdettir o ahvâl, Kadîm-i Lemyezele, Hakîm-i Lâyezâle. Küremiz hayvana pek benziyor; âsâr-ı hayat, gösteriyor. Eğer yumurta kadar küçülse, bilfarz-ı muhâl.
Minimini bir hayvan olması pek muhtemel. Yuvarlak bir huveyne, küre kadar büyüse, o da böyle olması pek karîb bir ihtimâl.
âlemimiz insan kadar küçülse, yıldızlar zerreler sûretine dönerse, bir zîşuur hayvana dönmesi câiz olur; akıl da bulur mecâl.
Demek âlem erkânlarıyla birer âbid-i müsebbih, birer mutî musahhar Hàlık-ı Lemyezele, Kadîr-i Lâyezâle.
Kemmen büyük olması, keyfen büyük olması her vakit lâzım gelmez. Zîrâ, daha cezâletlidir saat-i hardal-misâl
Bir saatten ki, timsâli Ayasofi kadardır. Bir sineğin hilkati hayretfezâdır filden, o mahlûk-u bîfasal.
Ger kalem-i kudretle bir cüz-ü ferd üstüne esîrin cevâhir-i ferdiyle yazılsa bir Kur’ân ki, sıgar-ı sahife nisbeti bir kibr-i san’at-meâl.