,
,
,
mahreççe, sıfatça, sesçe kardeş oldukları için, herbirisi ikişer defa;
ve
ile beraber ikisi
sûretinde ittihad ettikleri ve
,
sûretinde hissesi
’ın yarısıdır. Onun için
kırk iki defa,
onun yarısı olarak yirmi bir defa zikredilmiştir. Hemze,
ile mahreççe kardeş oldukları için, hemzeHâşiye on üç;
bir derece daha hafif olduğu için, on dört defa;
,
,
kardeş oldukları için
’ın bir noktası fazla olduğu için
on;
dokuz,
dokuz;
dokuz,
on iki-
’nin derecesi üç olduğu için on iki defa-zikredilmiştir.
,
’ın kardeşidir, fakat ebced hesâbiyle
iki yüz,
otuzdur; altı derece yukarı çıktığı için altı derece aşağı düşmüştür. Hem,
telâffuzca tekerrür ettiğinden sakîl olup, yalnız altı defa zikredilmiştir.
,
,
,
sıkletleri ve bâzı cihât-ı münâsebât için birer defa zikredilmiştir.
,
’dan ve hemze’den daha hafif ve
’dan ve
’ten daha sakîl olduğu için on yedi defa-sakîl hemze’den dört derece yukarı, hafif
’ten dört derece aşağı-zikredilmiştir.
İşte şu hurûfun bu zikrinde hârikulâde bu vaziyet-i muntazama ile ve o münâsebet-i hafiye ile ve o güzel intizam ve o dakîk ve ince nazm ve insicam ile iki kere iki dört eder derecede gösterir ki, beşer fikrinin haddi değil ki şunu yapabilsin. Tesadüf ise, muhâldir ki, ona karışsın. İşte şu vaziyet-i huruftaki intizam-ı acîb ve nizâm-ı garip, selâset ve fesâhat-i lâfzıyeye medâr olduğu gibi, daha gizli çok hikmetleri bulunabilir. Mâdem hurufâtında böyle intizam gözetilmiş, elbette kelimelerinde, cümlelerinde, mânâlarında öyle esrarlı bir intizam, öyle envarlı bir insicam gözetilmiş ki, göz görse "Mâşaallah," akıl anlasa "Bârekâllah" diyecek.
Beşinci Nokta:
Beyânındaki berâattir; yani, tefevvuk ve metânet ve haşmettir. Nasıl ki, nazmında cezâlet, lâfzında fesâhat, mânâsında belâgat, üslûbunda bedâat var; beyânında dahi fâik bir berâat vardır.
Hâşiye Hemze, melfuz ve gayr-i melfuz yirmi beştir ve hemze’nin sâkin kardeşi elif’ten üç derece yukarıdır; zîrâ hareke üçtür.