kelimesi her iki ciheti de temin eder. Zira
kelimesi, lisan-ı haliyle, "Sizin bu fesadınız nev-i beşere sirayet eder. Nev-i beşerin, bilhassa fakirlerin ve masumların sizlere kötülüğü nedir ki, onlara karşı böyle fenalıkta bulunuyorsunuz? Pefkat-i cinsiyeniz yok mudur? Niçin merhamet etmiyorsunuz? Evet, teslim ettik ki, sizin şefkat-i cinsiyeniz yoktur. Hiç olmazsa nefret-i umumiyeden korkunuz" diye onları ikaz ediyor.
Sual
: Onların maksatları umum insanlar değildir. Niçin onların fesadı bütün insanlara sirayet etsin?
Cevap
: Evet, siyah bir gözlüğü takan adam herşeyi siyah ve çirkin görür. Kezalik, basiret gözü de nifakla perdelenirse ve kalb küfürle peçelenirse, bütün eşya çirkin ve kötü görünür. Ve bütün insanlara, belki kainata karşı bir buğz ve bir adavete sebep olur. Hem de küçük bir dişlinin kırılmasıyla büyük bir makine müteessir olduğu gibi, bir şahsın nifakıyla heyet-i beşeriyenin intizamı müteessir olur. Zira adalet, intizam, İslamiyet ve itaatle olur. Maalesef onların serptikleri zehirler tabakadan tabakaya intikal ede ede bu zillet ve sefaleti ismar etmiştir.
Yani, "Halkı ifsat etmeyin denildiği zaman ’Bizler ancak ıslah edici insanlarız’ iddiasında bulundular."
-1- ’da iki hasiyet var.
Birincisi: Dahil olduğu hükmün hakikaten veya iddiaen malum olması lazımdır. Bu hasiyetten, nasihat edenleri tezyif etmeye ve cehaletlerine olan sebatlarını izhar etmeye bir remiz vardır. Yani, "Bizim ıslah edici olduğumuz malumdur; binaenaleyh mesleğimizde sebat ederiz, nasihatlere kulak vermeyiz."
İkinci hasiyet, hasırdır. Bu hasırdan dahi, onların salahlarına hiçbir fesadın karışmamış olduğuna bir remiz vardır ki, bu remizden onların salahlarına fesat karışıyor diye mü’minlere bir tariz vardır.
Sebat ve devamı ifade eden ism-i fail sigasıyla
-2- ’nin
-3- ’ye tercihen zikredilmesi, salahlarının sabit ve daimi bir sıfat olduğundan şimdiki halleri de ayn-ı salah olduğuna işarettir. Sonra onlar, bu kelamlarında da münafıklık ediyorlar. Zira, batınen fesatlarını salah addettikleri gibi, zahiren "Bu amelimiz mü’minlerin salah ve menfaatleri içindir" diye mürailik yapıyorlar.
1 İslah ediyoruz.
2 Islah ediciler.
3 Islah ediyoruz.