İkinci cihet: Beşerin arzdan istifadesini ikmal ve itmam eden, ancak semavatın tanzimidir.
Üçüncü cihet: Evvelki ayet, ihsan ve fazl delillerine işaret etmiştir. Bu ayet de, kudret ve azamete işaret ediyor.
Dördüncü cihet: Bu cümle, beşerin istifadesi yalnız arza münhasır olmadığına, sema dahi onun istifadesine teshir edildiğine işarettir.
-1-
Bu cümlenin makabliyle irtibatı, üç çeşittir:
1.
-2- ile
-3- arasındaki irtibat gibidir. Nasıl ki memurun husulü
emrine bağlıdır; semavatın tesviyesi de,
-4- ’ya bağlıdır.
2. Kudretin taallukuyla iradenin taalluku arasındaki irtibat gibidir. Yani;
iradenin taallukuna, tesviye de kudretin taallukuna benzer bir irtibattır.
3. Netice ile mukaddeme arasında bulunan irtibat gibidir. Çünkü semavatın tesviyesi, mukaddemesi olan
’ya terettüp eder.
-5-
Bu cümle makabliyle iki vecihle merbuttur:
Birinci vecih: Bu cümledeki ilm-i külli, semavatın tanzim ve tesviyesine delil olduğu gibi, tanzim ve tesviyenin vücudu da ilm-i küllinin vücuduna delildir.
İkinci vecih ise: Evvelki cümle kudret-i kamileye, bu cümle ise, külli ve şumullü ilme delalet eder.
Cümlelerin nüktelerini beyan edeceğiz.
-6- ilaahir. Bu cümle, makabliyle bağlı değildir. Ancak, müste’nife olup, beş sual ile cevaplarına işarettir ki, bundan önce beyan edildiğinden tekrarına lüzum yoktur.
1 Yedi göğü düzenledi.
2 Ol!
3 Olur.
4 Tesviye etti, düzenledi.
5 O herşeyi hakkıyla biledir.
6 Odur ki...