arzın içinde henüz keşfedilemeyen anasır ve maddelerden, tekalif-i hayatın zahmetlerinden müstakbelin insanlarını kurtaracak bazı gıdai vesaire maddelerin vücudu mümkün olduğuna delalet eder.
-1- arzdaki bazı eşyanın abes ve faydasız olduklarına ait evhamı def etmek içindir.
-2- ’daki
-3- arzın hilkatiyle semavatın tesviyesi arasındaki Cenab-ı Hakkın ef’al ve şuunatının silsilesine işarettir. Ve keza, beşere menfaat hususunda, semavatın tesviyesi arzın hilkatinden rütbece uzak olduğuna delalet eder. İ’caz ve ihtisar için,
-4- yerinde
-5- denilmiştir.
kelimesinin istimali, burada mecazdır. Yani, hedefe kastını hasredip sağa sola bakmayanlar gibi, semavatın tesviyesini irade etmiştir.
-6-
Bu semadan maksat, semavatın maddesi olan buhardır.
-7- ’deki
tefrii ifade ettiğine nazaran, tesviyenin istivaya bağlanması,
-8-’nün
-9- emrine veya kudretin taalluku iradenin taallukuna veya kazanın kadere olan terettüplerine benziyor. Ve takibi ifade ettiğine göre, mukadder bazı fiilere imadır.
Takdir-i kelam,
ilaahir, den ibarettir. Yani, "Nevilere ayırdı, tanzim etti, aralarında lazım gelen emirleri, tedbirleri yaptı, sonra yedi tabakaya tesviye etti."
1 Tamam.
2 Sonra semayı düzene soktu.
3 Sonra.
4 Düzene koymayı irade etti.
5 Tevsiye etti, düzenledi.
6 Semaya.
7 Onları düzenledi.
8 Olur.
9 Ol!